Σύμφωνα με τον νέο νόμο για την αυθαίρετη δόμηση, (ν. 4178/2013), οι αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης, κατατάσσονται σε 5 κατηγορίες. Από την κατηγορία στην οποία κατατάσσεται το αυθαίρετο, εξαρτάται το ύψος του προστίμου και η διάρκεια της τακτοποίησης.

Στις 5 αυτές κατηγορίες δεν περιλαμβάνονται όσα εξαιρούνται από την υπαγωγή στον νόμο (αυθαίρετες κατασκευές σε χώρους κοινόχρηστους, δασικούς, παραδοσιακούς οικισμούς, κ.λ.π.)

Οι κατηγορίες είναι οι εξής:

Κατηγορία 1

Αυθαίρετες κατασκευές σε κτίρια με αποκλειστική χρήση κατοικία, που υφίστανται προ του έτους 1975, αρκεί να προσκομιστούν αεροφωτογραφίες ή αποδεικτικό έγγραφο φορολογικής ή άλλης δημόσιας αρχής στο οποίο αναφέρεται το ακίνητο και η χρήση κατά την υπαγωγή.

Συγκεκριμένα υπάγονται στις διατάξεις του ν. 4178/2013 και εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης αυθαίρετες κατασκευές οι οποίες ολοκληρώθηκαν προ της 09/06/1975 με την καταβολή παραβόλου ποσού 500,00€ και χωρίς την καταβολή του ενιαίου ειδικού προστίμου.

Κατηγορία 2

Αυθαίρετες κατασκευές που υφίστανται προ της 1^ης Ιανουαρίου του έτους 1983.

Συγκεκριμένα υπάγονται στις διατάξεις του ν. 4178/2013 και εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης αυθαίρετες κατασκευές οι οποίες ολοκληρώθηκαν πριν το έτος 1983 με καταβολή του παραβόλου και την εξόφληση του ενιαίου ειδικού προστίμου, όπως αυτό προκύπτει από τον Πίνακα  του παραρτήματος Α του ν. 4178/13.

Σε περίπτωση που στο ακίνητο ή την αυτοτελή ιδιοκτησία υπάρχουν και άλλες αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης, μεταγενέστερες του έτους 1983, δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις υπαγωγής στην παρούσα κατηγορία.

Κατηγορία 3

Αυθαίρετες μικρές παραβάσεις.

Συγκεκριμένα υπάγονται στις διατάξεις του ν. 4178/2013 και εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης με την καταβολή παραβόλου ποσού 500,00€ και χωρίς την καταβολή του ενιαίου ειδικού προστίμου, οι εξής παραβάσεις ανεξαρτήτως του αριθμού αυτών:

• Τοποθέτηση δομικών στοιχείων σε ακάλυπτο χώρο όπως φούρνοι, διακοσμητικοί κρουνοί, και άλλα διακοσμητικά στοιχεία.
• Μείωση του ποσοστού της υποχρεωτικής φύτευσης του ακάλυπτου χώρου του οικοπέδου, έως 5%.
• Προσθήκη μόνωσης εξωτερικά στις όψεις.
• Αλλαγή των διαστάσεων των εξωστών που προκαλεί υπέρβαση της επιφάνειας τους έως 10%. Συμπεριλαμβάνονται και οι ανοικτοί εξώστες που βρίσκονται πάνω από κοινόχρηστο χώρο της πόλης.
• Αλλαγή έως 10% των διαστάσεων των ανοιγμάτων και μετατόπιση αυτών έως 2 μέτρα.
• Κατασκευή ασκεπούς πέργκολας με ύψος μέχρι 3,00μ που προορίζεται για αναρρίχηση φυτών, ή τοποθέτηση πανιών ή καλαμωτής.
• Φύτευση υποχρεωτικής υπαίθριας θέσης στάθμευσης.
• Δεξαμενές αποχέτευσης στεγανές ή απορροφητικές, καθώς και δεξαμενές νερού.
• Αντλητικές εγκαταστάσεις και κτίσματα με μέγιστες διαστάσεις 3,00 x3,00 και ύψους έως 2,50μ.
• Εργασίες διαμόρφωσης εδάφους ύψους έως 1,00μ.
• Υπέρβαση νομίμου ύψους καμινάδας έως 1,50μ.
• Αποθήκη μέγιστης επιφανείας 15μ² και ύψους έως 2,50μ.
• Υπέρβαση ύψους των επαγγελματικών, βιομηχανικών, βιοτεχνιών και αγροτικών αποθηκών έως 20% του ύψους που προβλέπεται στην οικοδομική άδεια.
• Αλλαγή θέσης του προβλεπόμενου με οικοδομική άδεια του κτιρίου  στο κτίριο ή αναστροφή της κάτοψης, υπό προϋποθέσεις.
• Αλλαγές στις εξωτερικές διαστάσεις του περιγράμματος του κτιρίου ή της αυτοτελούς ιδιοκτησίας έως 5% και εφόσον δεν μεταβάλλεται η επιφάνεια άνω του ποσοστού 2%.
• Παραβάσεις του κτιριοδομικού κανονισμού.
• Πρόχειρες, προσωρινές, κινητές, κατασκευές από πανί ή νάυλον που χρησιμοποιούνται για την προσωρινή αποθήκευση υλικών και προϊόντων εμπορίου σε βιομηχανικά, βιοτεχνικά κτίρια με νόμιμη άδεια.

Κατηγορία 4

Αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης εφόσον δεν παραβιάζονται τα πολεοδομικά μεγέθη κάλυψης και δόμησης σε ποσοστό μεγαλύτερο του 40% και το πολεοδομικό μέγεθος του ύψους που προβλέπεται από την οικοδομική άδεια, σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20%.

Συγκεκριμένα υπάγονται στις διατάξεις του ν. 4178/2013 και αναστέλλεται για 30 χρόνια η επιβολή κυρώσεων μετά την καταβολή του παραβόλου και την εξόφληση του ενιαίου ειδικού προστίμου, όπως αυτό προκύπτει από τον Πίνακα του παραρτήματος Α του ν. 4178/13.

Οι αυθαίρετες κατασκευές ή αλλαγές χρήσης που θα υπαχθούν στην κατηγορία 4 του ν.4178/2013, καθώς και οι αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες αλλαγές χρήσης για τις οποίες έχει περαιωθεί η διαδικασία διατήρησης κατά τις διατάξεις του ν.2775/2009, ή του ν.3843/10, ή του ν. 4014/11 και οι οποίες πληρούν τις προϋποθέσεις της κατηγορίας 4, εξαιρούνται οριστικά από την κατεδάφιση μετά τη συμπλήρωση της ηλεκτρονικής ταυτότητας κτιρίου.

Δεν συμπεριλαμβάνονται στην παρούσα περίπτωση και δεν εξαιρούνται οριστικά της κατεδάφισης αυθαίρετες κατασκευές που βρίσκονται εντός προκηπίου.

Κατηγορία 5

Αυθαίρετες κατασκευές και αυθαίρετες αλλαγές χρήσης που δεν συμπεριλαμβάνονται στις κατηγορίες 1-4.

Για τις αυθαίρετες κατασκευές ή αυθαίρετες αλλαγές χρήσης της παρούσας κατηγορίας αναστέλλεται για 30 χρόνια η επιβολή κυρώσεων μετά την καταβολή του παραβόλου και την εξόφληση του ενιαίου ειδικού προστίμου, όπως αυτό προκύπτει από τον Πίνακα του παραρτήματος Α του ν. 4178/13.

Υπό προϋποθέσεις μπορεί και να εξαιρεθούν οριστικά της κατεδάφισης οι αυθαίρετες κατασκευές ή οι αυθαίρετες αλλαγές χρήσης αυτής της κατηγορίας, ύστερα από έλεγχο από ελεγκτή δόμησης, και εξαγορά συντελεστή δόμησης από την τράπεζα γης που θα συσταθεί.

Περιπτώσεις εξαίρεσεων αυθαίρετων κατασκευών ή αλλαγών χρήσης που δεν υπάγονται στη ρύθμιση:

Αν το ακίνητο βρίσκεται:

1. σε εγκεκριμένο κοινόχρηστο χώρο της πόλης
2. στη ζώνη ασφαλείας των διεθνών, εθνικών και επαρχιακών ή δημοτικών και κοινοτικών οδών κατά τη νομοθεσία περί μέτρων για την ασφάλεια της υπεραστικής συγκοινωνίας που ίσχυαν κατά την νομοθεσία περί μέτρων για την εκτέλεση ή εγκατάσταση τους
3. σε δημόσιο κτήμα
4. σε δάσος, σε δασική ή αναδασωτέα έκταση, στον αιγιαλό ή τη ζώνη παραλίας
5. σε αρχαιολογικό χώρο, ιστορικό τόπο, ιστορικό διατηρητέο οικισμό και περιοχή ιδιαιτέρου φυσικού κάλους, εφόσον απαγορευόταν η δόμηση κατά το χρόνο εκτέλεσης της αυθαίρετης κατασκευής ή εγκατάστασης της αυθαίρετης χρήσης
6. σε παραδοσιακό οικισμό και σε οικιστικό σύνολο που έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο
7. σε ρέμα, κρίσιμη παράκτια ζώνη ή προστατευόμενη περιοχή του άρθρου 19 του ν. 1650/1986, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή του με το άρθρο 5 του ν. 3937/2011, εφόσον απαγορευόταν η δόμηση κατά το χρόνο εκτέλεσης της αυθαίρετης κατασκευής ή εγκατάστασης της αυθαίρετης χρήσης

Άλλες περιπτώσεις εξαίρεσης αυθαιρέτων από τη ρύθμιση

1. η αυθαίρετη κατασκευή ή αλλαγή χρήσης έχει εκτελεστεί ή εγκατασταθεί σε κηρυγμένο διατηρητέο κτίριο ή κτίριο που είναι αρχαίο ή κηρυγμένο νεώτερο μνημείο σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 3028/2002
2. η αυθαίρετη κατασκευή ή αλλαγή χρήσης έχει εκτελεστεί ή εγκατασταθεί σε κτίσμα, το ανώτατο ύψος του οποίου βρίσκεται λιγότερο από είκοσι μέτρα κάτω από το ύψος της κορυφογραμμής. Εξαιρούνται οι αυθαίρετες κατασκευές και αλλαγές χρήσης που έχουν κατασκευαστεί προ της 31-12-2003.
3. Η αυθαίρετη κατασκευή ή αλλαγή χρήσης που έχει εκτελεστεί σε επικινδύνως ετοιμόρροπο κτίριο το οποίο δεν μπορεί να αποκατασταθεί σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις μετά από εκτέλεση εργασιών στατικής ενίσχυσης.
4. Εκτός σχεδίου πόλεως ή εκτός ορίων οικισμού, εντός απόστασης είκοσι μέτρων από τον άξονα διέλευσης αγωγ΄βν μεταφοράς υψηλής τάσης ρεύματος άνω των 150 KW